Tarım Arazileri Değerlendirme

  1. Arazi ve toprak etüdü, sınıflama ve haritalama islerini yapmak, yaptırmak,
  2. Toprak ve arazi veri tabanına ilişkin çalışmaları yapmak,
  3. Toprak ve sulama suyu ile ilgili analizleri yapmak ve yaptırmak,
  4. Arazi kullanım planlarını yapmak, yaptırmak,
  5. Çalışma konuları ile ilgili ihale ve kesin hesap işlemlerini yapmak,
  6. Tarımsal üretim potansiyeli yüksek ovaların belirlenmesi işlemlerini yapmak, yaptırmak,
  7. Toprak ve sulama suyu analiz laboratuvarlarının kuruluş izinleri ile ilgili işlemleri yürütmek,
  8. Toprak ve arazilerin korunması, geliştirilmesi ve verimli kullanılması ile ilgili çalışmalar  yapmak,   uygulanmasını   sağlamak,  izlemek  ve  değerlendirmek,  toprak su, biyolojik çeşitlilik gibi doğal kaynakların doğal olaylar veya arazi kullanımından kaynaklanan bozulmalarını önlemek için gerekli tedbirleri almak,
  9. Tarım dışı arazi kullanım taleplerini değerlendirmek,
  10.  Tarım alanlarının korunması ve amacına uygun kullanımını sağlamak için gerekli tedbirleri almak, aldırmak ve zorunlu hallerde amacı dışında kullanımına izin vermek,
  11.  Diğer kamu kurum ve kuruluşları ile işbirliği yaparak, arazi değerlendirmesine esas nüfus, iklim, toprak, bitki, hidroloji, jeoloji ve diğer arazi bilgilerini temin etmek,
  12.  Tarım arazilerinin korunması ve geliştirilmesine yönelik uygulanmış veya planlanan projelerin tarımsal üretime etkileri yönünden incelenmesi ve değerlendirilmesi için ilgili kuruluşlarla işbirliği yapmak, yatırım önceliklerinin belirlenmesine yardımcı olmak.
  13. Toprak koruma kurullarının sekreterya hizmetlerini yürütmek, çalışmalarda bulunmak ve katılım sağlamak, 
  14. Çalışma konuları ile ilgili ihale ve kesin hesap işlemlerini yapmak
  15. Sorunlu ve sorunlu olabilecek tarım arazilerini tespit etmek, ettirmek ve uygun projeler (Erozyon, drenaj, arazi ıslahı vb.) hazırlamak, hazırlatmak, uygulamak ve uygulatmak,
  16. Entegre İdare ve Kontrol Sistemi ve Coğrafi Bilgi Sistemine (CBS) dayalı çalışmaları yürütmek.
  17.  Görev alanı ile ilgili tarımsal bilgi ve yeni teknolojileri çiftçilere ulaştırmak, tüketicileri bilgilendirmek, çiftçi çocukları, kadınlar ve gençleri için eğitim programları ve projeleri uygulamak,
  18. Tarıma dayalı ihtisas organize sanayi bölgelerine ilişkin sekretarya hizmetlerini yürütmek, komisyonlar oluşturmak, teknik destek sağlamak ve çalışmaları koordine etmek,
  19. Kurulmuş tarıma dayalı ihtisas organize sanayi bölgelerinin uygulamalarını takip etmek, izlemek ve değerlendirmek,
  20. Tarıma dayalı ihtisas organize sanayi bölgelerinin kurulması amacıyla, yapılacak müracaatların ilk değerlendirmesini ve uygun görülenler için yer seçimi ön çalışmalarını yapmak,
  21. Diğer mevzuat ve il müdürü tarafından verilecek benzeri görevler yapmak.

​     Amaç
Toprağın verimli şekilde işletilmesini,  işletilmesinin korunmasını, birim alandan azami ekonomik verimin alınmasını, tarım üretiminin sürekli olarak artırılmasını, değerlendirilmesini ve buralarda istihdam imkanlarının artırılmasını,
Kurum ve Kuruluşların tarım dışı taleplerini dikkate almak suretiyle tarım toprakları dışında kalan alanlarda alternatif alanları belirlemektir.

      Giriş
Hızlı nüfus artışının ve endüstrileşmenin yaşandığı  günümüzde; doğal kaynaklarımız plansız, düzensiz kullanılmakta, bunun sonucunda insanlığın geleceğini önemli ölçüde etkileyen çevre sorunları ortaya çıkmaktadır. Alınan  bazı önlemlerin acil ve bireysel sorunları çözmeye yönelik olmaması, kalıcı bir çözüm getirmediği gibi bir takım yeni sorunlara da neden olmaktadır.
Ülkemizde kırsal ve kentsel gelişmeler yeterli planlamalara dayandırılmadan, genellikle gelişigüzel devam etmektedir. Çoğu kez verimli tarım arazileri tarım dışı amaçlarla kullanılmaktadır. Hatta devletin büyük harcamalar yaptığı sulama ve diğer tarımsal kalkınma projeleri amaç dışı kullanılmak suretiyle ölü yatırım haline gelmektedir.
Ülkemizde hala bir üretim planlaması yapılamamaktadır. Stratejik veya destekleme yapılacak ürünler mevcutta ne kadar alanda bulunmaktadır?  Asıl önemlisi potansiyelimiz nedir? Arazilerin ne kadarında arazinin kabiliyetine göre üretim yapılmaktadır. İşte bu soruların ve akla gelebilecek tüm tarımsal sorunların çözümü Arazi Değerlendirmesi (AD) ve Arazi Kullanım Planlaması (AKP) ile mümkündür.

Arazi değerlendirmesi (AD) Arazi Kullanım Planlaması için en temel verileri içerir. Ancak tek başına AD yeterli değildir. AKP daha kompleks yapıdaki verilerin birbirleri ile olan ilişkilerini de kapsar.  Arazi Değerlendirmesi ve Arazi Kullanım Planlamasında 1977 yılında yayınlanan FAO ilkeleri benimsenmiş olup, bu ilkeler doğrultusunda planlama gerçekleştirilmiştir.

       Arazi Değerlendirmesi Amaç ve İlkeleri 

Arazi değerlendirmesi; arazinin belirli bir amaçla kullanıldığı taktirde onun gereksinimlerini karşılama yeteneğinin ve arazinin düşünülen kullanım altında göstereceği performansın belirlenmesi işlemleridir. Diğer bir deyişle iklim, toprak, bitki örtüsünün ana etkilerini ve arazinin düşünülen arazi kullanım şekillerinin gereksinmeleri doğrultusundaki diğer unsurların araştırılıp yorumlanmasını içerir. Arazi değerlendirmesi arazinin halihazır durumu ile ilgilenebileceği gibi çoğunlukla arazinin kendi bünyesi ile  arazi kullanımındaki değişiklikleri ve bunun sonuçlarını içerir. Arazi değerlendirmesinin Arazi Kulanım Planlamasına destek verebilmesi için aşağıdaki soruları cevaplamalıdır.

  • Arazi halihazırda nasıl kullanılmaktadır ve şimdiki amenajman pratikleri değiştirilmezse ne olacaktır.
  • Şimdiki kullanımda ne gibi düzeltmelerin yapılması mümkündür.
  • Arazi diğer kullanım biçimlerinin hangilerine fiziksel olarak elverişlidir ve sosyo-ekonomik olarak uygundur.
  • Bu kullanımların hangileri devamlı, zararsız üretime ve diğer faydaların sağlanmasına olanak verir.
  • Her bir kullanımın beraberinde getireceği fiziksel ekonomik ve sosyal zararlı etkileri nelerdir.
  • Ulaşılması istenilen üretimi gerçekleştirmek ve zararlı etkileri en az düzeye indirmek için ne gibi devamlı giderler gereklidir.
  • Her bir kullanımda elde edilecek faydalar nelerdir.

Değerlendirme işlemi arazinin kullanımında verilecek kararlara temel oluşturur. Bu amaçla değerlendirme sonuçları her bir haritalama birimi için iki veya daha fazla potansiyel arazi kullanım türlerinin her birinin faydalı ve zararlı etkileri hakkında bilgi verir.

   Arazi Kullanım Planlaması Amaç ve İlkeleri

Arazi Kullanım Planlaması (A.K.P) kısaca  sınırlı kaynakları en iyi şekilde kullanmak amacıyla yapılan detaylı bir planlamadır. Bunun için;

  • Arazi Kullanım Planlamasının gerekli olup olmadığının belirlenmesi.
  • Arazi Kullanım Planlamasının amaçlarının belirlenmesi.
  • İşlemlerin formüle edilmesi düşünülen arazi kullanım biçimlerinin ve önemli arazi gereksinimlerinin belirlenmesi.
  • Çalışma alanında yer alan farklı tipteki toprakların (Arazi tiplerinin) belirlenmesi ve sınırlarının çizilmesi (Toprak Etüt ve Haritalama).
  • Her bir arazi tipinin farklı kullanımlar için karşılaştırılması ve değerlendirilmesi uygunluk derecesinin belirlenmesi.
  • Her bir arazi tipi için benimsenen kullanım şeklinin seçilmesi
  • Projenin planlanması veya seçilen küçük bir bölgede daha ayrıntılı analizler için uygulamaya başlanması, fizibilite çalışmalarının yapılması Planın Uygulanmasına karar verme
  • Uygulama
  • Yürütmenin kontrolü

Arazi değerlendirmesi, yukarıda belirtilen 3, 4, 5. aşamalarda önemli rol oynar ve sonraki aşamalara bilgi sağlar. Böylece arazi değerlendirmesi arazi kullanımında bazı değişikliklerin gerekliliğinin belirlenmesiyle işleme alınır. Bu tarımsal gelişme projeleri, yada milli park, dinlenme alanları ve benzeri halka açık yerlerin planlanması gibi yeni üretken kullanımların geliştirilmesi şeklinde olabilir.

       Planlama  İlkeleri

  • Arazinin uygunluk derecesi belli kullanım türlerine göre değerlendirilir ve sınıflandırılır.
  • Değerlendirme farklı arazi tiplerinin elde edilecek gelirlerin ve gerekli giderlerin bir kıyaslamasını gerektirir. Bir çok bilim dalının görüş ve katkısı gereklidir. İlgilenilen alanın fiziksel, ekonomik ve sosyal unsurlarına uygun olarak yapılmalıdır. Uygunluğun değerlendirilmesinde en azından arazinin halihazır üretkenliği korumalı yıldan yıla üretimi düşürecek arazi kullanım türlerinden kaçınılmalıdır.
  • Planlama birden fazla arazi kullanım türlerinin kıyaslanmasını gerektirir.

Farklı Ölçekteki Arazi Kullanım Planları       Ülke seviyesinde AKP: 
Milli hedefler ve kaynak dağılımı ile ilgili olup arazi kullanım politikasını, kalkınma planları ve bütçelerini, kanuni düzenlemeleri (arazi tasarruf rejimleri, orman politikası, su kullanım hakları) şekillendirir. Kullanılacak harita 1/1000000 veya 1/5000000 ölçekli haritalar olmalıdır

       Bölge seviyesinde AKP:

Bu tip planlarda yeni yerleşimler, plantasyonlar, sulama sistemleri, alt yapı ( su, yol, işletme girdileri, pazarlama )arazi kullanım şekilleri ile uğraşılır. Bazı alt konularda daha detaylı olmak üzere 1/50000'lik haritalar yeterlidir.

                 Köy seviyesinde planlama: 
Köyde yaşayanlarca öncelikleri belirlenen ilk planlama aşamasını oluşturur. Ne? Nerede? Ne zaman? Kim sorumlu ? sorularına cevap verir. Drenaj, sulama, toprak muhafaza, alt yapı, yol, süt toplama veya veteriner hizmetleri, pazarlama ve arz merkezleri, ürün planlaması konularını içine alır. En iyisi 1:20000 – 1:5000 arası ölçekli haritalardır.

      Tarım Reformu Genel Müdürlüğü Arazi Kullanım Planlaması Uygulamaları

Tarım Reformu Genel Müdürlüğü; 3155 Sayılı "Tarım Reformu Genel Müdürlüğünün kurulması ve görevleri Hakkında Kanun" ile kurulan "Tarım Reformu Genel Müdürlüğü", Bakanlar Kurulu Kararının 01.12.1984 tarih ve 18592 sayılı Resmi Gazetede yayımı ile yürürlüğe giren, 3083 Sayılı "Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu Kanunu'nun "Amaç" başlığı altındaki 1'inci maddesinde belirtilen; "Toprağın verimli şekilde işletilmesini, işletilmesinin korunmasını, birim alanlarından azami ekonomik verimin alınmasını, tarım üretiminin sürekli olarak artırılmasını, değerlendirilmesini ve buralarda istihdam imkanlarının artırılmasını" ifadesini kanunlaştırmak ve bu kanunu FAO ilkeleriyle bütünleştirmek suretiyle Arazi Kullanım Planlamasının ülke genelinde gerçekleştirmeyi, Türkiye topraklarının etkin ve sürdürülebilir bir şekilde kullanılmasını hedeflemektedir.

:: Toprak
Toprak, yer yüzeyini ince bir tabaka halinde kaplayan, kayaların ve organik maddelerin türlü ayrışma ürünlerinin karışımından meydana gelen, içerisinde ve üzerinde geniş bir canlılar âlemi barındıran, bitkilere durak yeri ve besin kaynağı olan, belli oranlarda su ve hava içeren üç boyutlu bir varlıktır.

:: Toprak Sınıflaması
Toprağın önemli özelliklerinin ortaya konması, kullanım ile toprak özellikleri arasındaki ilişkilerinin incelenmesi, toprakların belli ve tanımlanmış birimlere göre sınıflandırılması, bu birimlerin harita üzerinde gösterilip, sınırlarının işaretlenmesi ve harita ile raporlar hazırlanması işine denir.

:: Kurumumuz Açısından Toprak Sınıflamasının Amaçları
Kurumumuzda halen iki türlü toprak sınıflaması yöntemi kullanılmaktadır. Bu yöntemler ve amaçları şunlardır:
Arazi Kullanım Kabiliyet (AKK) Sınıflaması Çalışmaları
-Arazilerin; iklim, toprak, topografya ve drenaj şartlarında sürülerek ekime ve dikime, sürüm yapmadan mera ve ormana uygunluk derecesine göre yapılan sınıflandırmayı ifade eder. Bu arazi sınıflama çalışmasından; arazi dağıtımı, arazi kiralama, tarım dışı amaçla arazi kullanımı v.b çalışmalarında yararlanılmaktadır.

Toprak İndeksi Çalışmaları
- Arazilerin toprak özelliklerine göre, verimlilik kapasiteleri ile potansiyel yararlanma imkânlarının derecelendirilmesini ifade eder.Bu sınıflama çalışmasından; Arazi toplulaştırma ve Arazi Kullanım Planlaması çalışmalarında yararlanılmaktadır.