Dünyaya Bir Bakış
Dünyada toplam arazi yüzeyinin yaklaşık % 10' unu kaplayan çorak topraklar tarımı etkileyen temel sorunlardan olduğu gibi çevresel yönden de bir dünya sorunu olarak kabul edilmektedir.
BM çalışmalarına göre; çoraklık ve beraberindeki sorunlar, Kuzey, Orta ve Güney Amerika'da doğu ve Güneydoğu Asya'da özellikle Hindistan, Pakistan ve Çin'de; Afrika'da; Sudan, Mısır, Libya, Tunus, Cezayir ve Fas' ta ve Avustralya' da bir çok yerde çıkmakta ve giderek büyümektedir.
Yapılan bir tahmine göre; önümüzdeki 75 yıl içinde tarım arazilerinin yaklaşık sadece % 10 artabileceği, buna karşın dünya nüfusunun iki katına çıkacağı ve bu artışın büyük kısmının, tuzluluğun çok yaygın olduğu dünyanın yarı kurak ve kurak bölgelerinde olacağı belirtilmektedir.
Çölleşme ve Tuzluluk
Çölleşme Tuz birikimini artırmakta, tuzların yıkanmasını azaltmaktadır.
Çölleşme ile sadece toprakta değil yer altı ve yüzey sularında da tuz yoğunluğu artmaktadır.
Türkiyenin de dahil olduğu dünyanın değişik bölgelerinde sulu tarımın başlaması ile tuzluluk sorunu artmış buna bağlı olarakta çölleşme hızlanmıştır.
Toprak Islahında Uyulması Gereken İlkeler Nelerdir?
Islah su ile yapılır. Islahın özelliğine ve derecesine göre yeterli miktarda suyun varlığı gereklidir.
Islah yapılacak arazide iyi bir tesviyeye ihtiyaç vardır.
Islah için drenaj kesinlikle gereklidir. Eğer tabii drenaj yeterli değilse, açık veya kapalı drenaj sistemlerinden biri kurulmalıdır. Taban suyu seviyesi, özellikle bitki gelişme devresinde en az 140-155 cm nin altında olmalıdır.
Tuzlu ve Sodik, yani çorak arazilerin yaklaşık 60-70 cm kalınlığındaki üst katmanları, genellikle geçirimsizdir. Bu nedenle ıslah edilecek araziler, yıkamadan önce mutlak surette Riperlenerek sert katın patlatılması gereklidir.
Toprakların tuzlanmasını önlemek için yıkama suyu kullanılır. Tuzlu bir arazinin yıkanması için gerekli su miktarı bu toprağın tuz kapsamına ve istenilen nihai tuz seviyesine bağlıdır.
Toprağın su iletkenliği; Geçirimsiz topraklarda su arazi yüzeyinde daha fazla beklediği için buharlaşma kaybı artar, böylece daha fazla yıkama suyu gerekir.
Drenaj Sisteminin Etkinliği
Yıkama ile toprağa fazla miktarda su verilir. Eğer uygun bir drenaj sistemi olmazsa taban suyu yükselir ve etkin bir yıkama sağlanamaz.
Toprak profilindeki tuzu uzaklaştırmak için gerekli yıkama suyunun toprağa tatbik şekline göre uygulanacak yıkama suyu miktarı değişir. Birim su ile uzaklaştırılacak olan tuz miktarı;
Aralıklı göllendirme, devamlı göllendirme ve yağmurlama yöntemleri ile farklı olmaktadır.
Yapılan denemeler suyun toprak yüzeyinde aralıklı tutulmasının sürekli tutulmasından daha fazla tuz yıkadığını göstermiştir. Özellikle geçirgenliği az olan topraklarda aralıklı göllendirme infiltrasyon hızını artırmaktadır. Birbirini izleyen ıslanma ve kurumalar suyun toprak içinde hareketini kolaylaştırmaktadır.
Göllendirme sırasında toprak ve iklim koşularına bağlı olarak, üst toprak tamamen ayrılıp dağılarak balçıklaşır. Özellikle ağır bünyeli topraklarda üst 5-10 cm'de geçirimsiz bariyer özellik gösteren bir katman oluşabilir. Bu durum yıkama etkinliğini azaltır. Katmanlaşmanın olumsuz etkisini önlemek için uygulanan su derinlikleri azaltılmalı ve toprak kuruyunca yüzey kazayağı ve disk gibi aletlerle işlenmelidir.
Yıkamada kullanılan en ekonomik su miktarı yağmurlama metodu ile olmakla birlikte, çoğunlukla aralıklı göllendirme metodu ile yıkama yapılmaktadır. Yıkama, tercihen toprak neminin düşük ve taban suyunun derinde olduğu zaman yapılır.
Yıkamalar sırasında fazla tuzlarla birlikte bitki besin maddeleri de topraktan uzaklaşır. Bu yüzden, yıkama suyu uygulamasından sonra, toprak verimliliğini düzeltici önlemlerin alınması gereklidir.
Yıkama ve drenaj ile kimyasal ıslah maddeleri, sodyumlu toprakların başarılı bir şekilde ıslahları için gerekli temel unsurlardır. Drenaj yetersizliği olan yüksek taban suyuna sahip sodyumlu topraklarda herhangi bir kimyasal ıslah maddesi uygulamasına geçilmeden önce, o alanda drenaj şebekesinin kurulup, taban suyunun güvenilir düzeylere düşürülmesi gerekir.
Kimyasal ıslah maddelerinin seçimi ıslah edilecek toprağın özelliklerine bağlıdır. Islah maddesinin ekonomikliği ve bulunma kolaylığı göz önünde tutulmalıdır. Ülkemizde yaygın olarak jips ve gübre sanayi atığı olan fosfojips kullanılmaktadır.
Islah maddesinin etkinliği uygulama yöntemine de bağlıdır. Bu yöntemler yüzeye serpme, toprağa pulluk ve diskaro yardımıyla karıştırma ve sulama suyuna ilave etmek şeklindedir. Jipsin toprak yüzeyine serpildikten sonra toprağın üst derinliğine karıştırılması oldukça etkili bir yöntemdir. İhtiyaç duyulan toplam jips miktarı bölünerek, bir defada değil iki ya da üç defada toprağa uygulanabilir.
