Hayvan Yetiştiriciliği ve Hayvancılığı Geliştirme

​KABA YEMLER

Lif içeriği bakımından zengin olan yemlere "kaba yemler" denir. Kaba yemler rasyonda belli oranda sağlanmadığı takdirde ineklerin işkembesindeki sindirim aksar, süt yağı düşer ve asidosis ortaya çıkar. Kaba yemlerin enerji ve protein oranı artıp sindirebilirliği yükseldikçe kalitesi artar. Süt ineklerinin beslenmesinde kaliteli kaba yemi ucuza temin etmek ve rasyonda kullanımını artırmak esastır. Hiç kesif yem kullanmadan veya sadece eksik olan besinleri karşılamak için çok az kesif yem kullanarak (1 kg kadar) yaşama payının yanında 10-14 kg kadar süt verimini kaba yemlerden karşılamak mümkündür. Ülkemizde, kaliteli kaba yem üretimine yeteri kadar önem verilmediğinden, fazla miktarda kesif yem kullanarak pahalı bir üretim yapmaktadırlar. Hayvanın kaba yem ihtiyacını karşılamak içinse saman kullanımı yaygındır. Saman lifinin büyük bir kısmı hiç sindirilemeyen lignin'den oluşmaktadır. Samanın kullanımı zorunlu ise diğer otlarla birlikte verilmesi sindirime olumlu etki yapar.
Kaba yemin rasyondaki oranı veya günlük kaba yem tüketimi hayvanın verim devresine göre değişmektedir. Laktasyonun başında, süt veriminin yüksek olduğu dönemlerde rasyonda kaba yem/kesif yem oranı 40/60, diğer devrelerde ise 50/50, hatta süt verimi düşük ineklerde bu oran 60/40 olabilir. Kurudaki ineklerde, kısır ineklerde ve düvelerde rasyonun kaba yem oranı % 80-90, hatta kaba yem kaliteli ise % 100'e çıkarılabilir, ancak tuz, mineral ve vitamin ilave edilmelidir. Kuru madde olarak, bir ineğin canlı ağırlığının % 1.5'i kadar kaba yem verilmesi günlük ihtiyacını karşılar. Yeşil yemler, kuru otlar, hasıllar, silajlar, hasat artıkları ve sanayi yan ürünleri süt ineklerine verilen kaba yemlerdir.                
Yeşil yemler: Soldurularak hayvana verilen yonca, korunga, baklagil ve hububat karışımı yeşil otlar ile yeşil çayır ve mera otları bu gruba girer.
Kuru otlar ve hasıllar: Yonca, korunga, çayır otları gibi kurutulmuş otlar ile dane gelişiminden önce hasat edilerek kurutulan buğday, yulaf, arpa, fiğ, tritikale gibi hasıllardır. Bitki fazla olgunlaşmadan hasat edilen ve kurutma esnasında yaprakları fazla dökülmeden kurutulan otlar besin maddelerini fazla kaybetmezler. Hasadı geciktirilen ve fazla olgunlaşan otlarda protein, enerji, kalsiyum, fosfor ve kuru madde sindirilebilirliği düşer. Süt ineklerine günde 8-10 kg'dan  fazla  kuru ot verilmemelidir. Kaliteli kuru otların süt verimi yüksek olan ve laktasyonun başlangıç döneminde olan ineklere verilmesi gerekir.
Samanlar: Buğday, arpa, yulaf, çavdar, pirinç, baklagil samanlarını kapsar.
Silajlar: Su oranı yüksek bitkilerin belli büyüklüklerde kıyılıp sıkıştırılarak havasız bir ortamda belli sürede kontrollü olarak fermente edilmesine silaj denir. Silaj yemin lezzetini artırdığı gibi depolamadan doğan besin kayıplarını da asgariye indirir. Aynı zamanda sulu yemlerin, bakteri, küf ve mayalar üremeden, yani bozulmadan uzun süre saklanmalarını sağlar.
Mısır, baklagil ve buğdaygil otları, çayır otları, saman, şeker pancar yaprakları, şeker pancarı posası, biracılık artıkları ve meyve suyu fabrikaları gibi sanayi yan ürünleri ve artıkları ile silaj yapılabilir. Mısır silajı süt sığırları için vazgeçilmez bir enerji ve kaba yem kaynağıdır. İyi bir şekilde hazırlanmış mısır silajının 3 kg'ı enerji içeriği bakımından 1 kg süt yemine eşdeğer kabul edilebilir.
Hasat ve harman artıkları: Buğday kavuzu, mısır koçanı ve sapı, ayçiçeği sapı ve çanağı, şeker pancarı yaprakları ve pancar başı bu gruba girer.
Sanayi yan ürünleri ve artıkları: Yaş, suyu alınmış, kurutulmuş veya peletlenmiş şeker pancarı posası, malt posası (biracılık yan ürünleri), meyve suyu fabrikaları yan ürünleri olan meyve kabukları ve posaları, salça fabrikası yan ürünleri (domates posası) bu gruba girer.  

​KESİF YEMLER

Kesif yemler (konsantre yemler) enerji ve protein içeriği bakımından zengin, lif içeriği bakımından fakir olan yemlerdir. Fabrikalarda hazırlanmış tescilli süt yemleri, işletmede hazırlanan karma süt yemleri ile enerji ve protein içeriği yüksek kesif yem maddeleri bu gruba girer. Kesif yem maddeleri, enerji içeriği yüksek ve protein içeriği yüksek yemler olarak iki gruba ayrılabilir. Hayvanlar beslenirken onlardan beklenilen verime göre bu yem maddelerinin rasyondaki ağırlıkları değişir.
Enerji içeriği yüksek kesif yem maddeleri: Mısır, arpa, buğday, yulaf, çavdar, sorgum gibi dane tahıllar, kepekler, kırık buğday, değirmen artıkları gibi tahıl yan ürünleri ile şeker pancarı posası, melas gibi fabrikasyon artıkları enerji içeriği yüksek yemlerdir.
Mısır, enerji değeri en yüksek olan yemdir. Protein oranı ve protein kalitesi düşüktür.
Arpa, enerji içeriği yüksek, protein kalitesi düşüktür. Süt sığırı rasyonlarına yüksek oranda katılacaksa yavaş yavaş alıştırılması gerekir.
Buğday, enerji içeriği yüksek, protein kalitesi diğer tahıllara göre daha iyidir. Süt sığırı rasyonlarında % 25'i geçmemelidir. Buğday işkembede hızla parçalandığı için fazla yedirilirse süt yağı düşer ve asidosis'e yol açar.
Yulaf, enerji içeriği yüksektir. Dane yem karmasının lif değerini yükselterek işkembe fonksiyonlarını düzenler.
Çavdar, dane yemlerin içinde en iştahsız tüketilenidir.
Sorgum, karoten (vitamin A) içeriği düşüktür. Sorgumla hazırlanmış yem verilen hayvanların rasyonları kurutulmuş otlarla desteklenmelidir.
Buğday kepeği, lif içeriği yüksek, ham protein oranı % 12-16 arasındadır. Zengin bir fosfor kaynağıdır. Laksatif bir yem olduğu için sığır rasyonlarında tercih edilir.
Bütün dane yemler bir yaşına kadar olan sığırlara tüm olarak verilebilir, bir yaşından sonra kabaca öğütülmeli veya kırılmalıdır. Aksi takdirde, tükettikleri danenin % 30'unu sindirmeden yine tüm olarak gübre ile çıkartırlar.                
Protein içeriği yüksek kesif yem maddeleri: Soya küspesi, pamuk tohumu küspesi, ayçiçeği tohumu küspesi ve keten tohumu küspesi gibi yağlı tohum küspeleri protein içeriği yüksek olan kesif yem maddeleridir.
Soya küspesi, protein oranı ve protein kalitesi çok yüksektir. Pahalı olması nedeniyle sınırlı kullanılan soya küspesinin özellikle, çok yüksek süt verimli ve laktasyonun başlangıcındaki ineklerin beslenmesinde kullanılması daha iyi olur. İyi bir kalsiyum ve fosfor kaynağıdır.
Pamuk tohumu küspesi, İçeriğinde gossipiol bulunduğundan belli ölçülerde verilmelidir. İyi kalitede bir protein kaynağıdır. Süt ineklerine çok fazla miktarda yedirilirse süt yağını sertleştirir, tereyağının kalitesini bozar ve kabızlığa neden olabilir.
Ayçiçeği tohumu küspesi, iyi bir protein kaynağıdır. Laksatif etkilidir. Küspe kısmen kabuklu olduğu için lif içerir ve sığırlar tarafından iştahla tüketilir.
Keten tohumu küspesi, iyi bir protein kaynağıdır. Keten tohumu küspesi sığırların sindirim sistemi üzerine olumlu etki eder. Süt inekleri tarafından sevilerek tüketilir, fakat süt yağını yumuşatıcı özelliği vardır. 

KALİTELİ VE BOL SÜT VERİMİ İÇİN

 Süt sığırcılığında kaliteli ve bol verim için;
- Sağlık ve çevre şartlarını iyileştiriniz.
- Süt verimine göre ekonomik ve dengeli besleyiniz.

1- SAĞLIK VE ÇEVRE ŞARTLARI
-Ahırları tekniğe ve çevre şartlarına uygun yapınız.
-Beslenmelerinde kaba yem olarak yonca, korunga gibi baklagil kuru otlarını kullanınız.
-İneğinizin verimine göre kaba yemlere kesif yem(fabrika yemi) ilave ediniz.
-Bol temiz su içiriniz.
-Meralardan ve temiz havadan düzenli yararlandırınız.
-Doğuma 60 gün kala kuruya çıkartınız.
-Ahırları temiz tutunuz ve sürekli havalandırınız.
 2- EKONOMİK VE DENGELİ BESLENME
Yemleye başlamadan önce her ineğin: Canlı ağırlığını, günlük süt verimini, Sütteki yağ oranını, gebelik ve gelişme durumunu bilmek ekonomik beslemenin şartıdır aksi takdirde gereksiz ve fazla yemleme yapmış oluruz. Her ineğin üç çeşit besin ihtiyacı vardır. Bunlar Yaşama Payı, Verim Payı ve gebe ise Gebelik Payıdır. Ayrıca dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır.
 -Yemleme, temizlik ve sağım işlerini her gün aynı saatlerde yapınız.
-Kesif ve kaba yemlerini düzenli ve dengeli veriniz.
-Yem değişikliklerini en Az 10-15 gün içinde alıştırarak yapınız.
-Islak küflü ve bozulmuş yemler vermeyiniz.
-Süt verimi yüksek inekleri günde üç defa eşit aralıklarla sağınız.
-Sağım temizliğine dikkat ediniz.

SÜT SIĞIRLARININ BESLENMESİ
Süt sığırlarının beslenmesinde kullanılan yemleri kaba yemler ve konsantre yemler olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür:
Kaba yemler: Enerji ve oranı düşük, lif bakımından zengin, işkembenin sağlıklı çalışabilmesi için mutlaka sığırlara verilmesi gereken yemleri ifade eder.
Kaba yemlere örnekler; çayır-mera otları, arpa buğday, tritikale, yulaf ve mısır hasılı gibi buğdaygil yeşil yemleri( hasıllar) ,yonca korunga gibi baklagil yeşil yemler, hayvan pancarı, şeker pancarı ve patates gibi kök ve yumru yemler, samanlar, silajlar, şeker pancarı yaprakları.
Özellikle yüksek verimli ineklerin beslenmesinde kaliteli kaba yemlerin kullanılması, dengeli ve ekonomik beslemenin birinci şartıdır. Çünkü süt ineklerine verilecek günlük toplam yemin yarısı kaba yemlerden karşılanmalıdır. Bu, hayvanın sağlığı, sindirim faaliyetlerinin düzenli olması ve istenilen süt yağı ile süt veriminin sağlanabilmesi için mutlaka gereklidir. Süt sığırlarının beslenmesinde saman ve düşük kaliteli kuru otlar gibi zayıf kaba yemler kullanıldığında hayvanın ihtiyaçları karşılanamaz ve süt verimi düşer. Hayvanın gereksinimlerini karşılamak üzere günlük kaba yem oranı düşürülüp, fabrika süt yemleri gibi yemlerin miktarının artırılması durumunda ise süt yağı düşer, asidoz ve ayak hastalıkları gibi birçok metabolik hastalık ortaya çıkar. Ayrıca fazla konsantre yem kullanılması gerektiğinden besleme programı ekonomikliğini kaybeder.
Ülkemizde kaba yem olanaklarının kısıtlı olduğu yerlerde sağım dönemindeki ineklere günde 3-4 kg saman 8-10 kg ya da daha fazla fabrika süt yemi verildiği görülmektedir. Bu durumda inek yukarıda bahsedilen bozukluklara yakalanmakta, süt yağı ve yıllık toplam süt verimi düşük olmaktadır.
Silajlar ve özellikle de mısır silajı süt sığırlarının beslenmesinde çok değerli kaba yemlerdir. Silajlar ineklere 25-30 kg'a kadar yedirilebilir.
Kaliteli bir mısır silajı enerji bakımından oldukça zengindir. Günde 25-30 kg mısır silajı yedirildiğinde ineğin yaşama payı ile süt verimi için gerekli olan enerjinin önemli bir kısmı karşılanabilir. Ancak mısır silajı protein bakımından yeterli olmadığı için mısır silajının yanı sıra kullanılacak olan konsantre yemlerin proteince zengin olması gerekir.
Konsantre(yoğun) yemler: Enerji ve proteince yoğun, lif bakımından fakir yemlerdir. Kesif yemlere örnek verecek olursak, arpa, buğday, çavdar, yulaf, mısır gibi buğdaygil daneleri, Fiğ, burçak gibi, baklagil daneleri, kepek, razmol, melas gibi endüstri kalıntıları, pamuk tohumu küspesi, ayçiçek tohumu küspesi, işletmemizde hazırladığımız ya da satın aldığımız karma yem ( süt yemi )
Konsantre yemler enerji, protein ya da her ikisi bakımından zengin olabilen yemlerdir. Bir de vitamin ve mineraller bakımından yemleri takviye etmeye yarayan ve premiks adı verilen katkılar vardır.
Aşağıda değişik verimlere sahip sağmal ineklere günlük verilmesi gereken besin maddelerini içeren rasyon örnekleri verilmiştir.

Değişik verimleri içeren sağmal inek rasyonları


Canlı Ağırlıklar(Kg) 		500 500 550 600
Ortalama Süt Verimi (kg/gün) 18 20 25 30
Yemler Miktar (kg/gün.baş) Miktar (kg/gün.baş) Miktar (kg/gün.baş) Miktar
(kg/gün.baş)
Saman 3,5 - 2 1
Kuru ot (II. kalite) - 2 - 1,5
Kuru yonca - 3 - 3
Kuru fiğ otu - - 2,5 1,8
Mısır Silajı(%30 KM) 21 - 19 17
Fiğ+Arpa Silajı(%28 KM) - 18 - -
Arpa kırması - 1 1 1
Ayçiçeği Tohumu Küspesi(en az;%30Hp'li) 1 - - -
Pamuk Tohumu Küspesi(en az;%30Hp'li) - - 1 -
Sığır Süt Yemi
(enaz; %16 HP;2400 ME'li) 		4,7 4,5 6,8 7,8

KURUDAKİ İNEKLERİN BAKIMI VE BESLENMESİ

Laktasyon ve Kuru Dönem Nedir?
Laktasyon ineğin süt verdiği dönemi ifade eder. Bir yıl 365 gündür ve bir inek yılda yaklaşık 305 gün süt verir, 60 gün de sağılmaz, kuruda kalır. İşte, süt verdiği bu yaklaşık 305 günlük süre Laktasyon olarak ifade edilir ve kuruda kaldığı 60 günlük süreye de kuru dönem denir.

Kurudaki İneklerin Bakımı ve Beslenmesi:
Buzağılamadan 6-8 hafta önce laktasyondaki inekler kuruya çıkarılır. Bu dönem yapılacak yanlış besleme ineğin buzağılamadan sonra ortaya çıkabilecek sorunlara yol açar. İneğe bu dönemde verilecek yüksek kaliteli kaba yem ile inek buzağılamanın 14 gün öncesine kadar süt yemine ihtiyaç duymayacaktır. Ancak, bu dönemde Kalsiyum (Ca) / Fosfor (P) dengesinin korunması da önemlidir; Kalsiyum mineralini bolca içeren yonca gibi baklagil yem bitkilerinin fazla verilmesi buzağılamadan sonra süt humması riskini artırır.(Süt Humması: Doğum felci daha çok yüksek süt verimli sığırlarda doğum sonrası görülen metabolik bir hastalıktır. Hayvan doğum yaptıktan sonra sağıldığı için sütle birlikte vücuttan fazla miktarda kalsiyum dışarı verilmektedir. Kan kalsiyum seviyesini ayarlamak için o an paratroid hormonu devreye giremez ve süt humması  dediğimiz doğum felci gerçekleşir. Bu yüzden gebe hayvanlar kalsiyumca fakir fosforca zengin yemlerle beslenmelidir. Tedavisi: (semptomatik) 1.Acil kalsiyum verilmesi 2.Çeşitli kalsiyumların ve D vitamini preparatlarının verilmesi)

Kurudaki ineklere günlük 1,5-2,5 kg. kadar kesif yem vermek yararlı olur. İneğe verilecek yonca, korunga gibi baklagil yem bitkisi günlük en fazla 1,5 kg olmalıdır. Ayrıca gebelik ilerlemiş ve fetusta büyüme hızlı olduğundan fetusa baskı yapacağı için ineğe fazla sulu ve hacimli yem verilmemelidir. Az yem verilmeli ve verilen yemlerin de sindirebilirliği yüksek olmalıdır. Mısır ve ot silajı veriliyorsa inek başına günlük sulu yem miktarı 10 – 11 kg. civarında olabilir. Aşırı miktarda sulu yem ineklerde yavru atmalara neden olabilir. Doğuma 7-10 gün kala kesif yem ( süt yemi )  günlük 500 gr.dan başlayarak artırılmalıdır. İnek böylece yüksek yem tüketme kapasitesine yavaş yavaş alışacaktır. Yalnız bu dönem sonunda ineğe vereceğimiz günlük kesif yem toplamı ineğin vücut ağırlığının % 1,5 'ini geçmemelidir. Yani 500 kg. canlı ağırlığındaki bir ineğe doğuma 1-2 gün kala 7,5 kg. a kadar kesif yem verebiliriz.

Örnek kuru dönem rasyonları (Canlı ağırlık: 550 kg)

 I. Dönem
(doğuma 60-30 gün kalan dönem)		II. Dönem
(doğuma kadarki son 30 gün)
YemlerMiktar (kg/gün.baş)Miktar (kg/gün.baş)
Kaliteli kuru ot22,5
Saman22
Mısır silajı1212
Minerel karışımı0,150,15
Sığır süt yemi
(%18 HP; 2500 ME)		1,52

MACAR FİĞİ YETİŞTİRİCİLİĞİ

Macar Fiği proteince(%20-24) zengin, verimi bol, besleme değeri yüksek danesi ve otu iyi kaliteli bir hayvan yemidir ve hayvanlar tarafından iştahla yenir. Nadas alanlarının değerlendirilmesinde önemli bir münavebe bitkisidir. Soğuğa ve kurağa dayanıklıdır. Bölgemizde sonbaharda ekilen Macar fiği kıştan zarar görmemektedir. Macar fiği yarı dik veya dik olarak yetişir. Bu özelliğinden dolayı yardımcı bitkiye ihtiyaç duymamaktadır. Bitki 60–70 cm boylanır. Kullanım amaçlarına göre yeşil yem, kuru ot, silo yemi ve tane yem + saman (kes) olarak faydalanılabilir. Yüksek besleme değerine sahip olan fiğ otu geç biçilirse gebe hayvanlarda yavru atmalarına, süt hayvanlarında sütün acılaşmasına neden olabilir.

Yenişarbademli İlçemizden Mustafa BAŞER'in Macar Fiği tarlası.

Toprak Ve İklim İstekleri:
Orta-ağır ve kireççe zengin toprakları sever. Genellikle tahıl üretimi yapılan bütün topraklarda rahatça yetiştirilebilir. Kış ve donlara oldukça tahammüllü olup ısı sıfırın altında 15-20 santigrat dereceye düşmedikçe kış soğuklarından etkilenmez. Bu nedenle ilimizde güzlük ekimi yapılabilmektedir.

Toprak Hazırlığı:
Hububat kalktıktan sonra tarla gölge tavında sürülür. Yaz sürümünde toprak süratle kuruyup sertleşeceği için pulluğun arkasından tırmık çekilmelidir. Sonbaharda ekimden önce tekrardan tırmık ve taban geçirilerek tohum yatağı ekime hazırlanır. Fiğ tohumları iri oluğundan (1000-Tane Ağırlığı: 40-300 gram) tohum yatağı hazırlığı bakımından fazla hassas değildir. Tarlanın yabancı bitkilerden arındırılmış olması yeterli sayılabilir. Ekimler serpme veya sıraya olabilir. Serpme ekimlerde dekara 15 kg'a kadar çıkabilen tohumluk miktarı, 20 cm sıra aralığı ile yapılan ekimler de 8-10 kg'a kadar düşebilir. Ekim derinliği 3-4 cm olmalıdır. Tane üretimi amaçlandığında dekara 6-8 kg tohumluk sulu koşullarda 40 cm, kurak koşullarda 60 cm'lik sıralara ekilmelidir. Kullanılacak tohumluk iri, kırıksız, taze ve en az %90 çimlenme gücü ile %98 safiyete sahip olmalıdır.

Ekim Zamanı Ve Şekli:
Macar fiği, Eylül ayı başından Kasım ayı başına kadar ekilebilir. Tohum yalnız ekilebildiği gibi tahıllarla karışık olarak da ekilebilir. Macar fiği ot üretimi için daha çok tahıllarla karışım halinde ekilir. Macar fiğini hububat tohumu ile karıştırarak ektiğimizde hem Macar fiğinin daha dik büyümesi sağlanır, hem de ot kalitesi ve verimi artar. Karışım; dekara 8-10 kg. Macar Fiği + 3-4 kg. tahıl (arpa, buğday, kışlık yulaf, tritikale) tohumu atılır. Ot için sıra arası 18-20 cm olmalıdır. Ekim derinliği ise 3-5 cm. olmalıdır. Ekimden sonra merdane çekmek gerekir. Böylece hem tohumun çimlenmesi çabuklaşmış olur, hem de kuş zararı nispeten önlenir.

Gübreleme, Sulama ve Bakım:
Kışlık olarak yapılan ekimlerde sulama gereksizken, yazlık ekimlerde imkan dahilin de çiçeklenme öncesi 1-2 kez sulanması özellikle tane verimini arttırmaktadır. Ekimden önce dekara 12-13 kg Triple Süper Fosfat ve gerekiyorsa 16-20 kg potasyum sülfat gübresi verilmesi durumunda gerek ot ve gerekse tane verimi artmaktadır. Macar Fiği, eğer tahıldan sonra ekiliyorsa tahılda yabancı ot mücadelesinin zamanında ve gereği kadar yapılması, Macar Fiğinin yabancı ot problemini ortadan kaldırır. Şayet nadastan sonra Macar Fiği ekiliyorsa ekimden önce ilkbaharda yabancı otların gelişmemesi için zamanında anız bozma ve ikileme işlemlerinin yapılması gerekmektedir.
Hasat ve Harman:
Macar Fiğinde olgunlaşma dönemi erken başlamaktadır. İlkbaharda erken gelişme; erken tohum olgunluğu ve erken çiçek açma Macar Fiğinin üstün bir özelliği ve tercih nedeni olmaktadır.

Yeşil yem olarak değerlendirilecekse çiçeklenme ortası döneminde, kuru ot için ise saf ekimler de 1-2 meyvenin normal büyüklüğüne ulaştığında, tahıllarla karışım halinde ekildiğinde ise fiğler çiçeklenme başlangıcında biçilerek hasat edilmelidir. Hasat fazla geciktirilmemelidir. Gecikmesi halinde ot miktarında artma olur ise de kalitede düşme görülür. Hasattan sonrada tekniğine uygun olarak kurutulup depolanmalıdır. Biçilen ot kurutularak veya silaj yapılarak saklanır. Ot üretiminde 300-600 Kg/da kuru ot alınır. Silajlık ot üretiminde ise 1500-2500 Kg/da yeşil ot alınabilir. Silaj olarak değerlendirilecekse biçim işlemi karışımda bulunan tahılların süt olum devresinde ya da fiğin birkaç meyvesinin normal şeklini aldığı dönemde biçim yapılır. Biçilen otlar hemen silaj yapılmalıdır.          

Hayvancılıkta Karlılık İçin, Kaliteli Kaba Yemi Kendimiz Üretmeliyiz... 

Sağmal Rasyonlarına Giren Bazı Yemlerin Kullanımı ve Kullanım Miktarı
 

Yeşil Yonca
Yonca biçildikten hemen sonra verilmemeli; pörsütüldük­ten (soldurulduktan) sonra verilmelidir. Tohum bağladıktan sonra biçilen yonca "Alfalfa-saponin" ve acı bir maddeden dolayı zararlı olur. Su miktarı fazla olan körpe yonca, çiğ düşmüş yoncalar gaz ve şişkinlik yaparlar.
Bezelye Sapı (Araka) Silajı
Tüm diğer silaj yemler gibi araka silajı inek rasyonlarına 35-40 kg.a kadar konulabilir. Silaj yapılırken melas veya hububat kır­ması ilave edilmesi önerilir.
Şeker Pancarı Posası
Şeker pancarı posasında yüksek mik­tarda "Nitrat ve Okzalat" bulunur ve bu nedenle uzun süre yüksek miktarda yedirildiğinde kemik erimesi, hipokalse­mi, döl tutmama, gebeliğin ileri dönem­lerinde yavru atma gibi sakıncalara yol açar. Gebe ve yeni buzağılamış ineklere yedirilmemelidir. Açıkta ve kötü şartlarda saklanarak hayvanlara yedirilmesi halinde çok çeşitli hastalıklara ve hatta ölümlere bile neden olabilir. Pelet halindeki pancar posası rasyona kesinlikle 1.5 kg. daha fazla konul­mamalıdır.
Elma Posası
Günde yaş olarak ineklere azami 10 kg yedirile­bilen elma posasının taze ve küflen­memiş, bozulmamış olmasına dikkat edilmelidir. Kuru elma posası ise ineklere günlük 3 kg. kadar konulabilir.
Malt (Bira) Posası
Yaş bira posası bozulmadan taze olarak verilmeli ve rasyona mutlaka 4-6 kg kuru ot eklenmelidir. Kuru bira posası ise en fazla 3 kg. kadar kullanılabilir.
Patates
Çiğ patates yüksek verimli süt ineklerine 10 kg.dan fazla verilmemelidir. Yüksek miktarlarda verilirse koliklere ve yavru atmalara sebep olabilir. Patates artıkları verilecek ise, en iyisi samanla karıştırarak vermektir.
Lahana
Fazla ve uzun süre verilirse lahana ane­misine sebep olabilir.
Hayvan Pancarı
Kabızlığı önleyici etkiye sahiptir. Yüksek miktarda verilirse yavru atmaya sebep olur.
Şeker Pancarı
Fazla verilirse sindirim bozuklukları görülebilir.
Pirinç Kepeği
Fazla verilirse hayvanlar ishal olabilir.
Buğday Samanı
Gebeliği ilerlemiş hayvanlarda yük­sek miktarlarda verilirse rahime baskı yaparak yavru atmasına sebep olabil­ir. Samanın normal uzunluğu 2.5-3cm olmalıdır. Çok kısa doğranmış samanlar nemlendirilirse topaklanma olacağından koliklere sebep olabilir.
Çavdar danesi
Çavdar mahmuzu bulunduğundan daha az lezzetlidir. Bunun için çavdarın çavdar mahmuzu ile bulaştırılmamasına dikkat edilmelidir. Fazla bulaştılırsa tehlikelidir.
Fiğ danesi
"Vicianin "sebebiyle acılık verir. Fazla ver­ilirse kabızlık olur sütün lezzeti bozulur.
Pamuk Tohumu Küspesi
Gossipiol bulunduğundan belli ölçülerde verilmelidir. Yüksek düzeyde kullanılırsa tereyağını sertleştirir. 

SANAYİ ARTIĞI POSALARIN SİLAJI

Sanayi artığı posalar, su içeriklerinin oldukça yüksek olması nedeniyle taze olarak tüketilmeleri gerekir. Ancak kullanım fazlası posalar, kaba yemlerin sınırlı olduğu dönemler için işletme içinde silolanarak saklanabilir. Bu posaların işletme içinde kurutularak saklanması hemen hemen imkansızdır. Posaların kurutulmaları belli düzeyde teknoloji gerektirir ve maliyetleri de oldukça yüksektir. Her ne kadar şeker pancarı posaları şeker pancarı fabrikalarındaki teknoloji yardımıyla kurutularak uzun süreli saklansa bile diğer posaların kurutulmaları pek ekonomik olmamaktadır. Bu nedenle üretim fazlası veya kullanım fazlası posaların silolanması daha ekonomik olmaktadır. Bu amaçla gıda ve içki sanayi artığı posaları ve şeker pancarı posası yaygın olarak silolanabilir.

Bezelye, narenciye ve elma posaları, su içeriğinin yüksekliği nedeniyle mutlaka kuru ot ve saman gibi yemlerle desteklenerek silolanmalıdır. Narenciye ve elma posası silajlarını proteince zenginleştirmek amacıyla karışıma, taze materyalin %0.5-2.0'si oranında üre veya diğer protein olmayan azotlu bileşikler katılabilir; ancak bunların homojen olarak karıştırılmasına dikkat edilmelidir. Silolanmış bu posalardan genç sığırlara 3-5 kg, süt ineklerine günde 8-10 kg besi sığırlarına 20-30 kg, atlara 8-10 kg, koyun ve keçilere ise 1-2 kg verilebilir.

Ülkemizde en yaygın silolanan posa şeker pancarı posasıdır. Özellikle şeker fabrikalarının dönemsel çalışmaları, sığırlar için çok iyi suca zengin kaba yem kaynağı olan bu yemin tüm yıl boyunca taze olarak bulunmasını imkansız kılar. Bulunduğu dönemlerde yaş şeker pancarı posasının diğer kaba yem kaynaklarına oranla oldukça ucuz olması da silolanmasında en büyük etkendir. Karbonhidrat içeriğinin oldukça yüksek olması nedeniyle silolanabilmesi için katkı maddelerine gereksinme göstermez, ancak su içeriğinin yüksek olması nedeniyle saman, kepek ve tahıl kırması gibi kuru yem kaynakları ile birlikte kalın tuz ilavesi gerektirir. Genellikle iyi drenajı yapılmış havuz şeklindeki derin silo kaplarında oksijensiz ortamlarda silolanır. Su içeriği çok yüksek olduğu için sıkıştırılmasına gerek yoktur. Ancak üzerinin iyi kapatılması gerekir. Hayvan başına süt ineklerinde 10-15 kg, besi sığırlarında ise 25-30 kg verilebilir. 

SİLAJ NEDİR? FAYDALARI NELERDİR?

Silaj, suca zengin yemlerin, beton, taş, tahta veya plastik malzemeden hazırlanan silo kabı içinde havasız ortamda süt asidi (laktik asit) bakterilerinin etkinliğine bırakılarak fermente edilmeleriyle elde edilen yemdir. Yani hayvanlar için suca zengin yemlerden hazırlanan bir çeşit turşudur. İyi bir silolama ile silolanan yemlerin bozulmadan ve besin madde içeriklerinde önemli bir kayıp olmadan saklanması sağlanır. Böylece hayvanların kaba yem gereksinimlerinin karşılanması açısından yıl içinde süreklilik sağlanabileceği gibi ekonomik bir besleme uygulamak da mümkün olabilir. Özetle, silolayarak saklama yani silaj yapımı, özellikle kaba yem kaynakları sınırlı olan ülkemizde sığır yetiştiricileri için hem ekonomik hem de dengeli besleme açısından büyük faydalar sağlayabilecek potansiyeldedir. Silo yeminin yararları aşağıdaki şekilde sıralanabilir.
1. Suca zengin kaba yemlerin yetişmediği dönemlerde hayvanların suca zengin kaba yem gereksinimlerini karşılar.
2. Suca zengin yemlerin her türlü iklim koşullarında saklanmasına imkan sağlar.
3. Yeşil otları kurutarak saklamaya göre silaj yaparak saklamada yemlerin besin madde kaybı daha az olur, yani yeşil yemler besin madde içerikleri açısından fazla bir kayba uğramadan uzun süre saklanabilirler.
4. Silaj, hayvanların hoşlanacağı koku, tat ve yumuşaklığa sahip olması nedeniyle hayvanlar tarafından sevilerek tüketilir ve hayvanların iştahlarını açar.
5. Silolanacak yem içine karışmış her türlü yabancı ot silolama ile hayvanlara zararsız hale gelir, toksik etkili bazı bitkiler, fermantasyon nedeniyle bu etkilerini yitirirler ve daha kaliteli ve sindirilebilirliği daha yüksek kaba yem elde edilir.
6. Kurutma işlemiyle saklamaya göre silolayarak saklama, çiftlik içinde daha kolay, küçük hacim ve mekanlarda depolama imkanı sağlar.
7. Silolama, silo kapları açılmadığı sürece suca zengin yemlerin dış çevre koşullarından etkilenmeden ve bozulmadan 2-3 yıl gibi uzun süre ile saklanmasına imkan sağlar.
8. Silajlık bitkiler tarlayı erken boşaltırlar dolayısıyla diğer bitkilerin ekimi için uygun zaman kalmaktadır.
9. Yem maliyeti açısından kuru madde bazında kuru otlara göre çok daha ucuz kaba yem teminine imkan sağlar. 

SİLAJ NASIL YAPILIR?
Silaj üretiminde çok ileri düzeyde teknik bilgi ve donanıma gerek yoktur. Ancak kaliteli silaj üretimi için gerekli temel bilgi ve donanımın mutlaka sağlanmasında fayda vardır. Kaliteli silaj üretimi için öncelikle silo yeri için uygun mekanın seçimi, silo kabının seçimi, işletmede gereksinim duyulan silaj miktarının tespiti, yani silo büyüklüğünün hesabı, silolanacak yem veya yemlerin miktarı ve seçimi, yemlerin silolaya doldurulmak üzere hazırlanması, yemlerin siloya doldurulması, silolama olayının kolaylaştırılması ve silaj kalitesinin artırılması amacıyla siloya katkı maddeleri eklenmesi, silonun kapatılması ve silaj oluşumu için bekleme ve silo kabını açma, silaj yapımında bilinmesi gereken temel bilgilerdir. Bu bilgiler aşağıda sunulmuştur.

SİLO YERİ NASIL SEÇİLİR?
Silo yeri, hayvan barınaklarına yakın bir yerde olmalıdır. Silo suyunun tahliyesinin olaylığı için doğal eğimli ve verimsiz alanlar kullanılmalıdır. Süt yabancı kokulara duyarlı olduğundan silo yeri doğrudan barınağa bağlantılı olmamalıdır.

SİLAJ İÇİN HASAT ZAMANI VE SİLOLAMA
Silaj yapılacak bitkinin nem oranı çok önemlidir. Nem oranının yüksek veya düşük oluşu yapılacak silajın kalitesini düşürür, bozulmalara sebep olur. Ot silajı yapımında tahıllar (mısır, arpa, yulaf, buğday vb.) kullanılacaksa danelerin hamur olum döneminde ve % 60-67 nem oranında hasat yapılmalıdır. Örneğin; mısır silajı için en uygun zaman, danelerin süt olumunu tamamlayıp, hamur olumu devresindeki hasadıdır. Fiğ, yem bezelyesi gibi baklagiller kullanılacaksa, tam çiçeklenmeden sonra bakla teşekkülü zamanı hasat yapılmalıdır. Yonca 1/10 çiçeklenme devresinde hasat edilmelidir. Her şeyden önce silolanacak yemin nem oranının yeterli olması gerekir. Nem oranının pratik olarak tespitinde, kıyılmış ottan bir avuç alınarak elle kuvvetlice sıkılır. Eğer bu sırada birkaç damla su damlarsa nem oranı % 75-85 kadar demektir. Böyle bir otun katkı maddesi kullanılmadan silolanması uygun değildir. Silajın bozulma riskini ve silo kayıplarını azaltmak için biçilen otun uygun nem oranına gelene değin soldurulması veya bir ton kıyılmış otun içerisine nem oranına göre 30-80 kg tahıl ezmesi (arpa, mısır, buğday, vb.) ilave ederek olumlu sonuç alınabilir. Saf baklagil (yonca, korunga, fiğ, bezelye, üçgül vb.) silajları ile nem oranı yüksek otun içerisine katkı maddesi kullanmadan kaliteli bir ot silajı yapılamaz. Sıkılan ottan su damlamaz fakat avuç içinde nemlik hissedilirse nem oranı %60-67 kadardır bu durunda ot güvenle silolanabilir. Sıkılan ot avuç açıldığında hemen genleşip dağılıyorsa nem oranı % 60 dan daha azdır. Bu durumdaki ottan da silaj yapılması risklidir. Böyle durumlarda önlem olarak varsa başka tarladan daha yüksek nem içeren otlarla karıştırmak gerekir. Kıyılan materyal mümkün olan en kısa süre içerisinde siloya doldurulmalıdır. Silajlık materyal 10-15 cm sap ve saman serilen zemin üzerine tabakalar halinde yayılır ve traktör vb. aletler ile sıkıştırma işlemi yapılır. Siloda hava bırakmamaya dikkat edilmelidir. Yonca, korunga, fiğ ve pancar yapraklarını olduğu gibi, mısır sap ve yapraklarını ise 4-5 cm geçmeyecek uzunlukta kıyılarak siloya doldurulabilir. Her römork boşaltıldıktan sonra kıyılmış materyal eşit olarak dağıtılarak traktörle iyice çiğnenir. İyi bir sıkıştırma ile fermantasyonun sağlıklı olması ve kaliteli bir silaj yapılması sağlanır. Bu şekilde silo kat kat doldurulurken baklagil yem bitkilerinin kat aralarına her ton için 20-50 kg. melas veya 30-80 kg. tahıl kırması veya 50-70 kg.kuru pancar posası serpiştirilir. Ayrıca ton başına 2-3 kg. da öğütülmüş tuz (NaCL) katılır.

SİLONUN ÖRTÜLMESİ
Yemi siloya doldurduktan sonra üst kısma 2-3 parmak kalınlığında sap veya saman serilip üzeri hava almayacak şekilde kalın naylon (polietilen) ile kapatılır. Naylonun etekleri ve üzeri çeşitli şekillerde baskı altına alınarak, hava girişi olmayacak şekilde kapatılır. Silaj naylonun üzerine baskı malzemesi olarak 5-10 cm toprak konarak kötü hava şartlarından korunmuş olur.

SİLONUN AÇILMASI VE SİLAJ KULLANIMI
Silo doldurulup üstü örtüldükten sonra 3-6 hafta içerisinde kullanıma hazır hale gelir. İyi bir silo 2-3 yıl açılmadan saklanabilir. Açılan silo Mayıs ayına kadar bitirilmelidir. Hayvanlara verilecek miktar tespit edildikten sonra günlük olarak bu oranda silaj alınır. Silaj alınan bölge ıslak çuvalla örtüldükten sonra naylonla kapatılması tavsiye edilir. Silodan iki günlük ihtiyaçtan fazla yem çıkarılmamalıdır. Silaj mümkünse dikine kesilerek dilimler halinde alınmalıdır. Silo yemi pis kokulu, küflü, koyu kahverenginde ise hayvanlara asla yedirilmemelidir. Hayvanlar silajı ilk önce yemeyebilir. Bundan dolayı ilk önce silaj ot veya samanla karıştırılarak verilir. Böylece 1-2 günde hayvanların bu yeme alışması sağlanır. Bir günde, iki öğünde Jersey ineklere 15 kg. a kadar, Holstein ve Montofon'lara 20 kg. a kadar silaj verilebilir. Doğum yapmasına iki ay kalmış ineklere silaj yedirilmemelidir.